آفات مدیریت در مدیریت اسلامی(2)
سوم : عجب
عجب و خود پسندی گیاهی است که بذر آن کفر و زمین آن نفاق ، آب آن عصیان و شاخه های آن جهل ، و برگ هایش گمراهی و میوه اش دوری از رحمت خدا و خلود در آتش است. منشا عجب و خود پسندی معمولا جهل و نادانی است و چون انسان خود پسند به فقر ذاتی و نیازمندی های فراوان خود واقف نیست کردارو گفتار خود را بزرگ می شمارد و به وادی وحشنتاک خود پسندی کشیده می شود .امیر المومنین علیه السلام می فرمایند که من ندیدم چیزی را که برای قلب های مردم زیان بار تر از صدای کفش های پشت سر آن ها باشد ( میزان الحکمه ، جلد5، صفحه 206). درست است که خود پسندی با خیلی چیزها سازگار نیست ولی بیشتر از همه با مدیریت سازش ندارد چرا که شاید این مسند ، بیش از هر مسند دیگری به درست اندیشیدن و تفکر خلاق نیازمند است و این عجب و غرور است که دست و پای عقل و تفکر انسان را بسته و ذهن وی را از خلاقیت باز می دارد. مهم ترین پیامد های این سیئه ی قبیح اخلاقی و این آفت بزرگ مدیرت دو چیز است که هر کدام از این دو به تنهایی می تواند دو آفت فلج کننده ی دیگر برای مدیریت ایجاد نماید. اولین این پیامد ها چاپلوسی اطرافیان و متملق پروری این عجب است و سلب قدرت انتقاد پذیری دومین آفتی است که مدیریت با پرورش این صفت در خود ، در سازمان به وجود می آورد. امیر المومنین می فرمایند : کسی که دوست دارد دیگران روبه روی او بایستند ( به خاطر احترام به او ) ، جایگاهش در آتش است.
راه های جلوگیری از عجب :
نقش حساس مدیریت ایجاد وحدت بین همه نیروهای موجود در سازمان است ولی با وجود خود مدیر هم باید توجه داشته باشد که خودش نیز جزئی از یک کل است و بدیهی است موجودیت کل وابسته به همه اجزاء است بنابراین اگر موفقیت و امتیازی عاید مجموعه ای شود این امتیاز و موفقیت متعلق به همه اجزاء است و مدیر موفقیت در بسیج امکانات و منابع را در وهله اول مرهون همین منابع امکانات است و هیچ از یک از افراد یک مجموعه نمی تواند موفقیت ها را منسوب به خودش نماید حتی مدیر با همه زحمت ها و تلاش هایش . مدیران با توجه به این نکات هرگز دچار عجب وغرور نخواهند شد.
روی این اصل یکی از رسالت های مدیریت این است که موفقیت و پیروزی خود را مدیون همه کارمندان خود دانسته ، با همه وجود از آنان تشکر و قدر دانی و امتنان داشته باشند. همین قدر دانی از کارمندان نیز به تنهایی خود می تواند عامل دیگری برای جلوگیری از عجب و غرور مدیران گردد و علاوه بر مصون نگه داشتن مدیر از غرور و تکبر دلسدرس و نا امیدی از فرد فرد کارکنان را از بین می برد و انگیزه ی کاری آنان را می تواند چند برابر کند.
از جمله راه های جلوگیری از ابتلای به عجب و تکبر این است که مدیران خود از تمجید ها بر حذر دارند و چه همین تعریف ها آنها را دچار لغزش خواهد کرد. در نهج البلاغه آمده که هرگاه از فردی ستایش و تمجید نمایند طرف مقابل بلافاصله این جمله را بگوید :
" اللهم اجعلنا خیرا مما یظنون "
خدایا ما را از آنچه دیگران درباره ما می گویند بهتر و کاملتر قرار ده.
تند خویی یا تحکم
قاطعیت در مدیریت ، امری است لازم ، اما خشونت امری دیگر است . مدیر باید بکوشد تا علاوه بر اجرای دقیق دستورالعمل های اداری ، از راه مهربانی به اداره امور بپردازد. وی باید از درون ، دل های همکاران خود را تسخیر کند. برا ی این کار بیشتر بر مایه های فطری تکیه کرده و بر جاذبه های شخصیتی خود بیفزاید. مثلا در انجام امور پیش قدم شود تا الگوی زیر دستان قرار گیرد . امیر المومنین علیه السلام در تبیین این آفت می فرمایند که " هر گاه دل از روی اجبار و اکراه به انجام کار ی وادار شود ، کور می گردد "
همانطور که مدیر اسلامی خود با انگیزه الهی و قصدی پاک انجام
وظیفه می کند باید انگیزه خداجویی و مردم خواهی را در همکارانش نیز بوجود آورد.
قرآن مجید که کتاب تربیت و سازندگی است، بیشترین سعی و تلاش را در این زمینه دارد
تا چنین روحیه ای را در ذهن و دل انسانها بوجود آورد.
«اعملوا آل داود شکرا و قلیل من عبادی
الشکور» (سوره سباء/ آیه 13)
ای داود! فعالیت و کار شما باید براساس
سپاسگزاری باشد و نه به خاطر انگیزه های دیگری چون ترس و طمع و ...
حضرت امیر در علت ترک این صفت زشت اخلاقی در استناد به آیه ای از قرآن می فرمایند که از تحکم و زور گویی به بندگان خدا بپرهیز زیرا خدا هر زورگو و گردن کشی را درهم می شکند.
